Mədə-bağırsaq traktının xəstəliklərinə MBT orqanlarının bütün iltihabi-infeksion patologiyaları, autoimmun xarakterli zədələnmələr və şişlər aiddir. Həzm sistemi xəstəlikləri adətən mədə ağrısı, ürəkbulanma, qusma, qarın ağrısı, qarında köp, qəbizlik və ya ishalla təzahür edir. Ağırlaşmış hallarda mədə qanaxması baş verir.
Bəzən əlamətlər sadəcə stress halları, psixi problemlər, hətta qorxu ilə əlaqədar meydana çıxır.
Mədə-bağırsaq xəstəlikləri hansı səbəblərdən yaranır?
Həzm sisteminin fəaliyyət pozğunluqlarına səbəb olan amillər 2 qrupa bölünür:
Xarici faktorlar
- müxtəlif lokalizasiyalı iltihab törədən infeksiyalar
- qeyri-düzgün qidalanma (yağlı, qızardılmış, hisə verilmiş məhsulların, qazlı içkilərin qəbulu)
- zərərli vərdişlər (spirtli içkilər və siqaretdən istifadə)
- dərman vasitələrinin nəzarətsiz qəbulu
- stresslər
Daxili faktorlar
- irsi meyllik
- orqanın anadangəlmə anatomik quruluşu
- autoimmun xəstəliklər (orqanizmin müdafiə mexanizmləri MBT orqanlarının toxumasını yad cisim kimi qəbul etdikdə)
Bu faktorların təsirindən mədə-bağırsaq traktının istənilən şöbəsində patologiya inkişaf edə bilir.
Qeyd: MBT – mədə bağırsaq traktı deməkdir.
Ən çox rast gəlinən mədə-bağırsaq xəstəlikləri
Qastrit — mədənin selikli qişasının iltihabıdır. Onun üçün ağrı, mədə yanması, qıcqırma, gəyirmə xarakterikdir.
Mədə xorası — bu orqanın selikli qişasında yaraların formalaşması ilə gedən xroniki xəstəlikdir. Pasiyentlər tez-tez ağrı, ürəkbulanma və qusmadan şikayətlənirlır.
Pankreatit — mədəaltı vəzin iltihabi xəstəliyidir. Bu zaman qarnın sol hissəsində ağrı, köp, qusma müşahidə olunur. Qusuntu kütlələrinə qan qarışa bilər.
Öd daşı xəstəliyi – öd kisəsi və ya öd axacaqlarında daşların əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. İlkin mərhələlədə xəstəlik simptomsuz gedir, daşın ölçüsü böyüdükcə periodik tutmalar – sancılar əmələ gəlir.
Kolit — yoğun bağırsağın selikli qişasının iltihabıdır. Xəstələri əsasən ishal, qarında küt ağrılar, köp, ağızda xoşagəlməz dad, halsızlıq narahat edir.
Mədə bağırsaq xəstəlikləri müalicə olunmadıqda nə baş verir?
Əlamətlərə laqeyd yanaşdıqda, o cümlədən müalicə gecikdirildikdə mədə-bağırsaq qanaxmaları baş verir. Qanaxma güclü olduqda, hətta şok yarana bilər. Bu isə əksər hallarda ölümlə nəticələnir.
Xora və poliplərə qarşı tədbir görülmədikdə bədxassələşmə ehtimalı yüksəlir. Belə hallara yol verməmək üçün mədə-bağırsaq xəstəlikləri ilkin mərhələdə müalicə olunmalıdır.
Mədə-bağırsaq xəstəlikləri necə müalicə olunur?
İlk növbədə xəstə qastroenteroloqa müraciət edir. Həkim pasiyentin narahatlıqlarını aydınlaşdırdıqdan sonra ehtiyac yarandıqda qastroskopiya və ya kolonoskopiya, eləcə də qarın boşluğu orqanlarının USM icra olunur. Müayinənin nəticələrinə əsasən dərman preparatları ilə müalicə və yaxud cərrahi müdaxilə aparılır.
Mədə-bağırsaq xəstəlikləri və profilaktik tədbirlər
Mütəxəssislərin fikrincə aşağıdakı qaydalara riayət etməklə, həzm sistemi xəstələklərinin yaranma ehtimalını azaltmaq olar:
- Düzgün qidalanın. Yağlı, duzlu, qızardılmış məhsulların qəbulunu azaldın. Gündəlik rasionda meyvə-tərəvəzlərə, salat və sıyıqlara üstünlük verin.
- Çəkinizi nəzarətdə saxlayın. Artıq çəkiniz varsa, həzm sisteminə zərər vurmamaq üçün birdən deyil, tədricən arıqlayın. Qadınlar üçün optimal çəki itkisi həftədə 0,5 kq, kişilərdə isə 1 kq hesab olunur.
- Stressin öhdəsindən gəlin. Yetərincə hərəkət edin, gəzin, yuxunuzu tam alın. Bu tədbirlər həzm sisteminin vəziyyətinə müsbət təsir göstərir.
- Kofe və qazlı içkilərdən az istifadə edin. Gün ərzində 2-3 fincandan artıq kofe qəbulu sağlamlığa ziyandır. Qazlı içkiləri sutkada 1 stəkandan çox içməyin, bacarsanız birdəfəlik imtina edin.
- Çox hərəkət edin. Yetkin insanlar həftədə 150 dəqiqə piyada gəzintilərinə vaxt ayırmalıdır.
- Yemək yedikdən sonra dərhal uzanmayın. Qidanı yaxşıca çeynəyib udun.
Bu sadə qaydalara əməl etməklə, qastrit, xora kimi kəskin xəstəliklərin qarşısını ala bilərsiniz.